Η ακαδημαϊκή ελευθερία στο πειθαρχικό συμβούλιο

Σε καιρούς, όπως οι σημερινοί, βαθύτατης παρακμής της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας, γενικευμένης και οξύτατης επιδείνωσης των συνθηκών ζωής της συντριπτικής πλειονότητας των εργαζόμενων, έχει τεράστια σημασία η διατήρηση των ελάχιστων υφιστάμενων περιθωρίων κριτικού θεωρητικού αναστοχασμού της πραγματικότητας. Τέτοιο ελάχιστο περιθώριο ελευθερίας της σκέψης και έκφρασης υποτίθεται ότι αποτελεί ή θα πρέπει να αποτελεί το πανεπιστήμιο, ένας θεσμός συγκροτημένος πάνω στην αρχή της αυτοδιοίκησης και της ασυλίας προς τον εναλλακτικό, έστω και αιρετικό, κοινωνικό προβληματισμό.

Από αυτή κυρίως τη σκοπιά μας προκαλεί έντονη αγανάκτηση και ανησυχία η επιχειρούμενη δίωξη του Δημήτρη Πατέλη, αναπληρωτή καθηγητή στο Πολυτεχνείο Κρήτης, ακριβώς για τη στάση που κράτησε επί προβλημάτων που αφορούσαν τη διοίκηση και λειτουργία του εν λόγω ιδρύματος αλλά και για ιδέες που διατύπωσε επί κρίσιμων θεμάτων της κοινωνικής ζωής.

Συγκεκριμένα, ο Δημήτρης Πατέλης καλείται σε απολογία στο Πειθαρχικό Συμβούλιο των μελών ΔΕΠ των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων βάσει εκτενούς κατηγορητήριου εδραζόμενου αποκλειστικά σε δημόσιες δηλώσεις του για «διαγωγή απάδουσα στην αξιοπρέπεια πανεπιστημιακού λειτουργού».

Η επιχειρούμενη δίωξη εναντίον του Δημήτρη Πατέλη γίνεται στη βάση του αυταρχικού θεσμικού πλαισίου της δεκαετίας του 1930 (το Π.Δ 12/26.7.1933 «Περί πειθαρχικής διώξεως και της τηρητέας διαδικασίας ενώπιον των κατά τα άρθρα 327 και 328 του Ν. 5343/1932 πειθαρχικών συμβουλίων Πανεπιστημίου Αθηνών»). Το εν λόγω θεσμικό πλαίσιο διαπνέεται από το πολιτικό κλίμα της εποχής του «Ιδιώνυμου» και της ποινικοποίησης της υποστήριξης και διάδοσης ιδεών, που θεωρήθηκαν επικίνδυνες για το πολιτικό καθεστώς.

Αυτό που είναι εκπληκτικό και συνάμα ανατριχιαστικό είναι ότι η πλευρά που επιδιώκει την πειθαρχική δίωξη του Δ.Πατέλη παραθέτει πλήθος απόψεών του, διατυπωμένων σε ομιλίες, άρθρα και μαζικής απεύθυνσης ηλεκτρονικά μηνύματα, οι οποίες θα μπορούσαν να συλλεχθούν μόνο κατόπιν συστηματικής παρακολούθησης της δραστηριότητάς του.

Όσον αφορά τις «παραβατικές» ενέργειες για τις οποίες εγκαλείται αυτές αφορούν κυρίως σε φράσεις δημόσιας και αποφασιστικής αμφισβήτησης της παράνομης εκλογής του Ι.Γρυσπολάκη στη θέση του Πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης, συμπεριλαμβανόμενων επίσης περιπτώσεων όπως η επικριτική αναφορά του Δ.Πατέλη σε εκδήλωση του πολυτεχνείου προς τιμή του Αρχιεπισκόπου Κρήτης και η ιδεολογικού χαρακτήρα δήλωσή του ότι οι πολιτικοί συνιστούν υπαλλήλους του κεφαλαίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η κριτική του Δ.Πατέλη στον τέως πρύτανη αποδείχθηκε βάσιμη, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας η διαδικασία εκλογής του κρίθηκε παράνομη. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι ακριβώς για αυτή τη βάσιμη κριτική ο συγκεκριμένος πανεπιστημιακός καλείται σε απολογία, ως έκφραση της εκδικητικής συμπεριφοράς του έκπτωτου δυνάμει της απόφασης του ΣτΕ τέως πρύτανη!

Βάσει του γεγονότος της παραπομπής του Δ.Πατέλη ενώπιον του πειθαρχικού συμβουλίου, της κλήσης του σε απολογία και του ορισμού δικάσιμου από το τελευταίο, μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι είτε το πειθαρχικό συμβούλιο δεν αντιλαμβάνεται τι συνέπειες μπορεί να επιφέρει η νομολογία που πρόκειται να εγκαινιάσει, είτε ότι de facto συστρατεύεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο προληπτικού πλήγματος σε συνθήκες κοινωνικού πολέμου.

Δεδομένου ότι οι όποιες δημόσιες δηλώσεις και πράξεις του Δημήτρη Πατέλη προκύπτουν από στάσεις αρχής απέναντι σε πρακτικές και θεσμούς της ακαδημαϊκής και κοινωνικής ζωής και επ’ ουδενί λόγω δεν εκφράζουν εμπάθεια εναντίον οποιουδήποτε μεμονωμένου προσώπου, ακριβώς ως προσώπου, κρίνουμε ότι η προσπάθεια πειθαρχικής δίωξής του έχει καθαρά πολιτικό χαρακτήρα, αποσκοπεί στη συντριβή με διοικητικά μέσα ενός ιδιαίτερα ενοχλητικού ιδεολογικού αντιπάλου και τον εκφοβισμό των υπολοίπων.

Η εξέλιξη αυτή και η πιθανότητα επιβολής πειθαρχικής τιμωρίας στο Δημήτρη Πατέλη εγκυμονεί μεγάλο κίνδυνο για τη λειτουργία του πανεπιστημίου ως αυτοδιοικούμενου θεσμού, η προάσπιση του οποίου από τις αλλότριες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις που επιδιώκουν την ακύρωσή του επαφίεται, πρωτίστως, στο ηθικός σθένος και στην αποφασιστικότητα των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι πρακτικές πειθαρχικής δίωξης εναντίον όσων ασκούν κριτική οδηγούν στην κατάλυση της συνταγματικά κατοχυρωμένης ακαδημαϊκής ελευθερίας και θέτουν φραγμούς στην πρόοδο της επιστήμης, που δεν μπορεί ουσιωδώς να αναπτυχθεί αν «αποφλοιωθεί» από τις κριτικές διαστάσεις της.

Εγκυμονεί επίσης κίνδυνο για τη λειτουργία του πανεπιστημίου ως ελάχιστου πλέον στο σύγχρονο κόσμο περιθωρίου, όπου μπορούν να διατυπώνονται απόψεις όχι απλώς διαφορετικές αλλά και αιρετικές για τους κυρίαρχους θεσμούς, εξαιρετικά όμως αναγκαίες από τη στιγμή που αφορούν την αναζήτηση εναλλακτικών - χειραφετικών προοπτικών της ανθρώπινης κατάστασης.

Δεδομένων των παραπάνω, η αλληλεγγύη προς το Δημήτρη Πατέλη και η αποφασιστική καταδίκη πρακτικών διοικητικού πειθαναγκασμού των αντιφρονούντων αποτελεί κρίσιμο ζήτημα του αγώνα εναντίον της από καιρό επιχειρούμενης παραμόρφωσης του πανεπιστημίου και μετατροπής του σε γαλέρα του ακαδημαϊκού καπιταλισμού, υπηρετούμενης από κομφορμιστές και καριερίστες.

Σε μια εποχή βαθύτατης οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής κρίσης, αποτελεί άραγε η συμπεριφορά των κομφορμιστών και καριεριστών το επιθυμητό πρότυπο «διαγωγής» προσήκουσας στην «αξιοπρέπεια πανεπιστημιακού λειτουργού»;

Μανόλης Δαφερμάκης,

Τριαντάφυλλος Μεϊμάρης

Περικλής Παυλίδης