Ως
πότε η φύση θα αντιμετωπίζεται ως λεία είτε ως ντεκόρ της ληστρικής ιδιοτέλειας;
Του Δημήτρη Πατέλη[1]
Γιγάντιες ανεμογεννήτριες και άλλες κατασκευές
των Βιομηχανικών ΑΠΕ, ανεξέλεγκτη δόμηση, ρύπανση, καταστροφή οικοσυστημάτων
και ενδιαιτημάτων της παρθένας φύσης, φονικές πανδημίες… Τελικά, μήπως η φύση
μας εκδικείται;
Η
χρησιμοθηρική και ληστρική σχέση του ανθρώπου προς τη φύση κλιμακώνεται
ιστορικά μαζί με την κλιμάκωση των μορφών εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον
άνθρωπο και κορυφώνεται επί κεφαλαιοκρατίας, όπου φύση και εργασία
αντιμετωπίζονται από το κεφάλαιο ως πλουτοπαραγωγικές πηγές, ως πόροι προς
εκμετάλλευση για την μεγιστοποίηση της κερδοφορίας. Η αρπακτική σχέση
προς τη
φύση, είναι απότοκος της
κυριαρχίας του
ιδιωτικού, του
ατομικιστικού συμφέροντος
έναντι του κοινού, του κοινωνικού.
Η ανθρωπότητα απέκτησε τη δυνατότητα της μαζικής
αυτοκαταστροφής της με τρεις τρόπους: με τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, με
τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της προσανατολισμένης στην κερδοφορία παραγωγής
και με την αποδόμηση τη προσωπικότητας.
Εάν η φύση δεν αρχίσει να γίνεται
σε όλο και
μεγαλύτερη κλίμακα
αντικείμενο επιστημονικής σχεδιοποίησης του
κοινωνικού οργανισμού, ο κίνδυνος αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας από τις
ανήκεστες και μη αναστρέψιμες οικολογικές βλάβες, θα γίνει μονόδρομος. Το μόνο ορθολογικό κοινωνικό-πολιτισμικό μέσο μιας
τέτοιας ρύθμισης
είναι η επιστήμη, στο βαθμό
που δεν υπάγεται στην κερδοφορία, αλλά τίθεται στην υπηρεσία της κοινωνίας, υπό
τον έλεγχο της κοινωνίας. Η
επιστήμη και η τεχνολογία είναι τα κύρια
μέσα εντατικοποίησης και
ορθολογικής οργάνωσης
της παραγωγής,
λελογισμένης αναδόμησης
των υλικών
σχέσεων του
ανθρώπου με
τη φύση.
Όλο και πιο πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν την αύξουσα
εξάρτηση της
ίδιας της
φύσης από τον
άνθρωπο και
τη δράση
του. Γεννιέται ένας νέος τύπος
σχέσης προς
τη φύση, ο οποίος εκκινεί από την εκτίμηση της φύσης ως του μοναδικού ενδιαιτήματος του ανθρώπου και ολόκληρου του πολιτισμού. Η σχέση
αυτή επιτάσσει τη
διαρκή αντιπαραβολή
των κοινωνικών
αναγκών με τις
δυνατότητες της φύσης,
τη συνειδητοποίηση
του γεγονότος
ότι ο
ίδιος ο
άνθρωπος και
η ανθρωπότητα
αποτελούν οργανικό μέρος
της φύσης,
τη μετάβαση από
την ιδέα
της απόλυτης
κυριαρχίας πάνω
στη φύση,
στην αντίληψη
των σχέσεων
κοινωνίας και
φύσης ως σχέσεων
μεταξύ εταίρων
ισομερών ως προς
τις δυνατότητες
τους.
Αναγκαίος όρος της σχεδιοποιημένης σχέσης προς τη φύση, είναι η ενοποίησης της ανθρωπότητας σε έναν άλλο μη ανταγωνιστικό τύπο ανάπτυξης-πολιτισμού. Η εναρμόνιση της σχέσης προς τη φύση, όχι ως πρόσχημα για τις ιδιοτελείς σκοπιμότητες κάποιων, ούτε ως επιμέρους, αποσπασματικές ή δήθεν «λύσεις», αλλά ως σφαιρική προστασία, αποκατάσταση και συνειδητή δημιουργική ανάπτυξη των αντικειμενικών όρων ύπαρξης των ανθρώπων.