Παραγωγή οπλικών συστημάτων σε στενή συνεργασία με πανεπιστημιακούς

Επιστημολογικά, δεοντολογικά και θεσμικά ζητήματα

Του Δημήτρη Πατέλη*

Καθημερινή εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ: Προεκτάσεις.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ  -  Τετάρτη 30/01/2008,20:15 

http://www.patris.gr/articles/126391

Η πολυτεχνειακή κοινότητα, ο λαός των Χανίων και ο ελληνικός λαός συνολικά, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η όποια (αποτιμούμενη μεταξύ άλλων σε ανθρώπινες ζωές και σε ζωές αμάχων, παιδιών και γυναικών) επιτυχία των ένδοξων συμμαχικών στρατευμάτων των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ, του Ισραήλ, κ.ά., στα πεδία των μαχών των «Ανθρωπιστικών Πολέμων» της «Νέας Τάξης», οφείλεται και στην «υλοποίηση μεγάλων αναπτυξιακών προγραμμάτων», σε στενή συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης…

Σε σχετικό δημοσίευμα (Το ΒΗΜΑ, 27/01/2008), αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής: «μια μικρή πρότυπη βιομηχανία στην περιοχή του Νομού Χανίων … κατόρθωσε να είναι μοναδική στο είδος της στη διεθνή αγορά των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Παράγει τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη πολλαπλών χρήσεων, … δηλαδή με δυο λόγια παράγει ηλεκτρονικούς στόχους για το ΝΑΤΟ, αλλά και για αρκετούς εθνικούς στρατούς!... Το Ισραήλ … προμηθεύεται ηλεκτρονικούς στόχους για τις εναέριες ασκήσεις της από την ελληνική εταιρεία…

Το 1999 η STN Atlas Elektronik GmbH απέκτησε το 50% των μετοχών και η εταιρεία μετονομάστηκε και λειτούργησε υπό την επωνυμία STN Atlas - 3 Sigma. Στις αρχές του 2002 αυτό το ποσοστό μεταβιβάστηκε στη European Aeronautics Defence & Space Company (EADS), τοποθετώντας την εταιρεία στον όμιλο ενός από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές αεροναυτικών και αμυντικών συστημάτων παγκοσμίως. … Ως τώρα έχει πραγματοποιήσει επενδύσεις ύψους 10 εκατ. ευρώ με ίδια κεφάλαια και διαθέτει εγκαταστάσεις 3.000 τ.μ. σχεδιασμού, ανάπτυξης και παραγωγής ειδών υψηλής τεχνολογίας στα Χανιά, εξυπηρετώντας τόσο τις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις όσο και σημαντικό αριθμό νατοϊκών και άλλων φίλιων κρατών και αμυντικών βιομηχανιών, απασχολώντας ειδικευμένο προσωπικό 60 ατόμων…Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην έρευνα, η εταιρεία …συνεργάζεται στενά με το Πολυτεχνείο Κρήτης και το ΕΜΠ, υλοποιώντας σημαντικό αριθμό προγραμμάτων. Σε αυτή τη φάση βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλο αναπτυξιακό πρόγραμμα για τη δημιουργία θαλάσσιου μη επανδρωμένου σκάφους επιφανείας ειδικών αποστολών σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης.

Όπως αναφέρει ο κ. Σαρρής, μεταξύ των πελατών του περιλαμβάνονται οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ελλάδας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Σουηδίας, της Αμερικής, του Καναδά και του Ισραήλ, καθώς και εταιρείες κατασκευής αντιαεροπορικού και αμυντικού υλικού όπως η Raytheon των ΗΠΑ, η Rafael του Ισραήλ και η γαλλοολλανδική Thales. Επίσης μεγάλο ενδιαφέρον έχει δείξει ο νατοϊκός οργανισμός NSPO, ο οποίος εδρεύει στην Ουάσιγκτον, με την υποστήριξη του Πολεμικού Ναυτικού, για τα προϊόντα υψηλών δυνατοτήτων και ειδικότερα για τον νέο υπό ανάπτυξη υπερηχητικό στόχο πολλαπλών ρόλων. Παράλληλα έχει υπογραφεί συμφωνητικό συνεργασίας με την ΕΑΒ για συνανάπτυξη και συμπαραγωγή συναφών προϊόντων και συστημάτων.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, η εταιρεία του μεταξύ των άλλων παράγει προϊόντα όπως είναι Iris Jet, Iris Propeller, Perseas Twin Jet - Single Jet - Propeller, Alkyon, Nearchos UAV, σταθμοί ελέγχου εδάφους, αυτόματους πιλότους τηλεκατεύθυνσης, καταπέλτες και υλικά υποστήριξης. Επίσης παρέχει υπηρεσίες σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά Πεδία Βολής (στην Κρήτη, Meppen και Todendorf στη Γερμανία, Ανδραβίδα στην Πελοπόννησο, Cel και Cem στη Γαλλία, Shdema στο Ισραήλ, Vidsel στη Σουηδία), καθώς και σε πεδία βολής ανοικτών θαλασσών, επιχειρώντας από πολεμικά σκάφη (Αιγαίο, Μεσόγειος, Ατλαντικός Ωκεανός, Καραϊβική κ.ά.), καθώς και σε όλες τις βολές αποδοχής των συστημάτων που παρέλαβαν οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις τα τελευταία χρόνια, όπως Stinger, OSA-ΑΚ, Tor Μ1, Patriot, Crotale, Hawk Phase ΙΙΙ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η βασική δραστηριότητα της εταιρείας (προϊόντα και υπηρεσίες) είναι εξαγωγική…το 98% του όγκου των πωλήσεων και το 90% του τζίρου της γίνεται στη διεθνή αγορά. Οι πωλήσεις της στη διάρκεια του 2007 ήταν περίπου 7 εκατ. ευρώ - διπλάσιες έναντι του 2006 -, ενώ εφέτος εκτιμά ότι ίσως πλησιάσει και τα 18 εκατ. ευρώ. Ο ίδιος θεωρεί ότι με την επιχειρηματική του δραστηριότητα έχει ενισχυθεί η θέση της χώρας μας στον διεθνή τομέα της αμυντικής αεροναυπηγικής βιομηχανίας. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροναυπηγικής και Άμυνας (ΕΕΛΕΑΑ) που εκπροσωπεί τις 20 μεγαλύτερες ελληνικές εταιρείες του κλάδου. …».

Ωστόσο, η ανάπτυξη της τεχνολογίας των οπλικών συστημάτων δεν συνιστά γραμμική και ειδυλλιακά αρμονική πορεία επιτευγμάτων του πνεύματος, για την οποία θα πρέπει να είναι υπερήφανη η πανεπιστημιακή κοινότητα. Είναι κυριολεκτικά ποτισμένη με ιδρώτα και αίμα. Η εξάρτηση της ανθρωπότητας από την πολεμική τεχνολογία, η οποία χαρακτηρίζεται πλέον από υψηλό βαθμό αυτονομίας και αυτενέργειας, εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας.

Η διαθεσιμότητα αυτής της τεχνολογίας τροφοδοτεί τυχοδιωκτικές αποφάσεις με ολέθριες επιπτώσεις. Κατά τον Τρούμαν «Εφόσον είχαμε τη βόμβα, έπρεπε να τη χρησιμοποιήσουμε»…

Ο πόλεμος παρουσιάζεται συχνά ως βασικός συντελεστής της επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Το γεγονός ότι στρατιωτικές ανάγκες επέφεραν τεχνικές καινοτομίες και σημαντικές επιστημονικές προόδους είναι αδιαμφισβήτητο και επιβεβαιώνεται ιστορικά. Αρκεί να αναφέρουμε ενδεικτικά την τελειοποίηση της διόπτρας από τον Γαλιλαίο για τις ανάγκες του πολεμικού ναυτικού των δόγηδων της Βενετίας, την ανάπτυξη της βλητικής για τις ανάγκες του πυροβολικού, την επιτάχυνση των προσπαθειών εκμετάλλευσης της πυρηνικής ενέργειας, την αεροναυπηγική, τον ραδιοεντοπισμό, τη σύνθεση υλικών, την ανάπτυξη A.B.S. για τις ανάγκες προσνήωσης αεροσκαφών στα αεροπλανοφόρα, τη δημιουργία του Internet για τις επικοινωνιακές ανάγκες των Η. Υ. του στρατού των Η.Π.Α., κ.ο.κ.

Είναι συχνές οι αναφορές στις δυνατότητες ειρηνικών-παραγωγικών εφαρμογών των αποτελεσμάτων της πολεμικής βιομηχανίας. Πρόκειται για το λεγόμενο ζήτημα spin off, που αφορά τα παράπλευρα αποτελέσματα στρατιωτικών ερευνητικών και τεχνολογικών προγραμμάτων, εν είδει τεχνικών λύσεων, επεξεργασμένων τεχνολογικών εφαρμογών, επιστημονικών ιδεών, πληροφοριών κλπ.

Ο Aμερικανός κοινωνιολόγος A. Etzioni αναφέρει επ’ αυτού, ότι ο συντελεστής ειρηνικής απόδοσης της αμυντικής βιομηχανίας είναι από πλευράς κόστους αντίστοιχος με αυτόν μίας απόπειρας θέρμανσης του κτιρίου της γερουσίας καίγοντας στην παρακείμενη πλατεία ένα εκατομμύριο δολλάρια… Οι όποιες τυχόν μεταγενέστερες χρήσεις αποτελεσμάτων στρατιωτικών ερευνών και εφαρμογών στην πολιτική ζωή, επ’ ουδενί λόγω δεν είναι σε θέση να αντισταθμίσουν την κολοσσιαία φθορά που επιφέρει στην ανθρωπότητα η ύπαρξη και η ανάπτυξή τους, πολλώ μάλλον δε η χρήση τους.

Η συγκέντρωση και ανάλωση πόρων της κοινωνίας για στρατιωτική τεχνολογία, επιφέρει καταστροφικές επιπτώσεις στις παραγωγικές δυνάμεις της ανθρωπότητας, που θέτουν φραγμούς στην πολιτισμική ανάπτυξη (συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης και της τεχνολογίας). Αυτή η μονομέρεια της στρατιωτικοποίησης της επιστήμης παραμορφώνει την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Αποσπά πολύτιμο δυναμικό και πόρους από την επίλυση πράγματι επιτακτικών προβλημάτων που εγείρονται από κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες. Η τεράστιας κλίμακας αμυντική παραγωγή οδηγεί σε περικοπές της ειρηνικής παραγωγής και σε ανεπανόρθωτες σπατάλες περιορισμένων και μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων, η ορθολογική αξιοποίηση των οποίων σε ειρηνικούς σκοπούς θα μπορούσε να συνεισφέρει στην οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της κοινωνίας.

Η επιλογή κατεύθυνσης της περαιτέρω ανάπτυξης της έρευνας από το εκάστοτε φάσμα δυνατοτήτων, δεν γίνεται πάντοτε βάσει της εσωτερικής λογικής της εν λόγω έρευνας, είτε βάσει της συνειδητοποίησης των βαθύτερων αναγκών της ανθρωπότητας.

Έτσι, ως αναγκαίο επακόλουθο της υπαγωγής της έρευνας στη λογική της μεγιστοποίησης της κερδοφορίας, με τις «αμυντικές» ανάγκες ανακύπτει ένας ισχυρότατος εξωγενής ως προς την ερευνητική διαδικασία και εν πολλοίς παρελκυστικός παράγοντας, που παρεμβαίνει καταλυτικά και παραμορφωτικά στο έργο της. Οι επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες που αποσκοπούν στην καταστροφή, προωθούνται εν πολλοίς κατά προτεραιότητα, έναντι αυτών που αποσκοπούν στη δημιουργία, στην ικανοποίηση των βαθύτερων πραγματικών αναγκών, πρωτίστως εκείνων που υποφέρουν από την εκμετάλλευση, αλλά και της προοπτικά ενιαίας ανθρωπότητας.

Επιπλέον κίνητρα για τη στρατιωτικοποίηση της επιστήμης δημιουργεί ή αύξουσα ένταξη της επιστήμης στα σύγχρονα οπλικά συστήματα και η ταχεία ηθική παλαίωσή τους. Σε αυτή την κατεύθυνση προετοιμάζεται συστηματικά το έδαφος και μέσω του υποδουλωτικού καταμερισμού της εργασίας που κυριαρχεί εντός της επιστημονικής και τεχνολογικής δραστηριότητας επί κεφαλαιοκρατίας. Εδώ επικρατεί η υπερειδίκευση, ο κατακερματισμός της γνώσης με αγοραία χρησιμοθηρικά κριτήρια και ο συνακόλουθος ερευνητικός μινιμαλισμός. Η κατάσταση αυτή παρέχει αρκετή ευχέρεια και άνεση για την απομόνωση κατά το δοκούν επιμέρους αντικειμένων, σχέσεων, παραγόντων κ.ο.κ. του επιστητού, γεγονός που εξουδετερώνει κοσμοθεωρητικούς, θεωρητικούς, μεθοδολογικούς αλλά και δεοντολογικούς ενδοιασμούς για την αποσπασματική, εργαλειακή και χρησιμοθηρική προσέγγιση πληθώρας τεχνικών εφαρμογών.

Από τον καιρό του Β΄ παγκοσμίου πολέμου άρχισαν να συνάπτονται ειδικές συμφωνίες για εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων μεταξύ Υπουργείου Άμυνας των Η.Π.Α., κυβερνητικών φορέων που συνδέονται με την άμυνα, μονοπωλιακών επιχειρήσεων πολεμικής βιομηχανίας και διαφόρων πανεπιστημίων. Το περίφημο πρόγραμμα του Μανχάταν –το οποίο συνένωσε περίπου 150.000 άτομα– σηματοδότησε την θέσπιση ριζικά νέων μορφών οργάνωσης των επιστημονικών ερευνών. Στη θέση των μικρών ερευνητικών ομάδων που μελετούσαν επιμέρους επιστημονικά προβλήματα, προέκυψαν τεράστιες ομάδες διεπιστημονικού χαρακτήρα, οι οποίες είχαν στη διάθεσή τους ακριβό εργαστηριακό εξοπλισμό. Στα πλαίσια αυτών των ερευνητικών προγραμμάτων, παρατηρείται σαφής ιεραρχική διάκριση της διοικητικής λειτουργίας από την άμεση εργασία του επιστήμονα – ερευνητή.

Παράλληλα, στους επιστήμονες που εμπλέκονται σε αμυντικού προσανατολισμού ερευνητικά προγράμματα εξασφαλίζονται προνομιακές συνθήκες ζωής και εργασίας. Επιβραβεύονται ριψοκίνδυνες έως και παράτολμες ερευνητικές πρωτοβουλίες και δημιουργούνται ομάδες συνεργασίας ταλαντούχων επιστημόνων. Παρέχεται η δυνατότητα ταχύτατης διεξόδου των επιστημονικών επιτευγμάτων σε τεχνολογικές εφαρμογές, οι οποίες με αντίστοιχους ρυθμούς τίθενται σε πρακτική δοκιμασία και επιτυγχάνεται ταχεία διασύνδεση μεταξύ ερευνών διαφορετικών επιστημονικών και τεχνολογικών πεδίων.

Η θέση και ο ρόλος του επιστήμονα αλλάζει άρδην, γεγονός που οδηγεί στη διαμόρφωση μίας ιδιότυπης τεχνοκρατικής «συντεχνιακής συνείδησης». Πέρα από κάθε έννοια επιστημονικής δεοντολογίας και ανθρωπισμού, κάποιοι επιστήμονες γίνονται (ή ευελπιστούν να γίνουν) σύμβουλοι διοικητικών, πολιτικών και στρατιωτικών φορέων, αξιολογητές και τιμητές των πάντων, εμπλέκονται (ή φιλοδοξούν να εμπλακούν) σε θεσμούς παρά την εξουσία. Βαθμηδόν αποκτούν κατά κανόνα τον ίδιο τρόπο θεώρησης των πραγμάτων και τις ίδιες απόψεις με αυτές της εξουσίας που υπηρετούν. Η επιδίωξη αυτής της κατηγορίας επιστημόνων-προγραμματοθήρων να αναρριχηθούν σε «ανώτερα κλιμάκια», είτε να διατηρήσουν τη θέση τους σε αυτά, να αισθάνονται μέλη μίας ελίτ, δημιουργεί ένα κλίμα πλήρους αρμονίας μεταξύ επιστημόνων, πολιτικών, πολιτειακών και στρατιωτικών αρχών.

Τα πανεπιστήμια των Η.Π.Α. (αργότερα και των υπολοίπων ανεπτυγμένων κεφαλαιοκρατικών χωρών) τίθενται σταδιακά σε μια τροχιά εξάρτησης από προγράμματα που εκπονούν από κοινού με επιχειρήσεις ή για λογαριασμό επιχειρήσεων, μεταξύ των οποίων, αποφασιστικός είναι ο ρόλος των χρηματοδοτούμενων από το Υπουργείο Άμυνας. Τα προγράμματα αυτά τους επιτρέπουν να διευρύνουν τις έρευνές τους. Οι όροι των σχετικών συμβάσεων παρουσιάζουν μια αξιοπρόσεκτη κλιμάκωση. Αρχικά προβλεπόταν σεμνά το δικαίωμα πρόσβασης στρατιωτικών σε πληροφορίες αναφορικά με τα αποτελέσματα των ερευνών. Στη συνέχεια οι αξιώσεις άρχισαν να γίνονται όλο και πιο σκληρές, ενώ πολλά προγράμματα άρχισαν να είναι απροσπέλαστα ως διαβαθμισμένα (στρατιωτικά μυστικά). Το 1947 ο Τρούμαν εκδίδει προεδρικό διάταγμα, βάσει του οποίου, για την απασχόληση επιστημόνων σε ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από ομοσπονδιακά κονδύλια, απαιτούνταν αστυνομικές εγγυήσεις εν είδει πιστοποιητικού «νομιμοφροσύνης» και «πολιτικών φρονημάτων».

Με τα επόμενα εξοπλιστικά προγράμματα (υδρογονοβόμβα, βαλλιστικοί πύραυλοι, διάστημα, κ.ο.κ.) οι πρακτικές αυτές κλιμακώνονται με περαιτέρω κινήσεις άμεσης ή έμμεσης (μέσω κρατικής ρύθμισης) υπαγωγής της επιστήμης και της τεχνολογίας στο κεφάλαιο, με άγοντα το ρόλο του Στρατιωτικού Βιομηχανικού Συμπλέγματος (αυτού του κρατικοδίαιτου μονοπωλιακού κεφαλαίου, με την τεράστια ισχύ και τις προσβάσεις, με εγκάθετα στελέχη σε όλα τα κλιμάκια της εξουσίας, της επιστήμης, της βιομηχανίας θεάματος - ακροάματος και των Μ.Μ.Ε.). Μεταπολεμικά και με επικεφαλής τις Η.Π.Α., κλιμακώνεται και η στρατιωτικοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας.

Μετά την ευρείας κλίμακας στρατιωτική χρήση επιστημονικών ανακαλύψεων, εφευρέσεων και ευρεσιτεχνιών από τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο (ιδιαίτερα μετά την ατομική βόμβα), οι στρατιωτικοί πίστεψαν στην επιστήμη και την τεχνολογία ως μέσα ενίσχυσης της δύναμής τους και επέδειξαν ιδιαίτερη διάθεση και ευελιξία ως προς τη χρηματοδότηση ερευνών, ευελπιστώντας σε νέες στρατιωτικές χρήσεις των αποτελεσμάτων τους.

Μεταξύ των επιστημόνων γνώρισε ιδιαίτερη διάδοση και εδραιώθηκε μια ιδιαίτερα αμοραλιστική στάση, κατά την οποία δεν έχει ιδιαίτερη σημασία η πηγή της χρηματοδότησης (ιδιωτικό κεφάλαιο, κρατικός προϋπολογισμός, αμυντικά κονδύλια κ.ο.κ.). Το όλο πρόβλημα ανάγεται σε τεχνικό-διαχειριστικό (αφορά π.χ. τη σύνταξη κατάλληλων για έγκριση από τα αρμόδια όργανα τεχνικών δελτίων…), δεδομένης μάλιστα και της εξασφάλισης μίας σχετικής εισοδηματικής σταθερότητας μέσω της πρόσδεσης σε προγράμματα αμυντικού προορισμού, σε ένα ασταθές οικονομικό περιβάλλον. Αρκεί να «τρέχουν» τα ερευνητικά προγράμματα, να συντελούν στην εξέλιξη, αξιολόγηση και σταδιοδρομία των επιστημόνων (με δημοσιεύσεις, εμπλουτισμό των βιογραφικών σημειωμάτων με «προσόντα» και προϋπηρεσίες, κ.ο.κ.) και να προσφέρουν επιπλέον έσοδα.

Παράλληλα με αυτή την «ακαδημαϊκή» ανωτερότητα αυτού του τύπου επιστημόνων … ατροφούν και οι ηθικοί ενδοιασμοί αναφορικά με τους σκοπούς, τα πεδία εφαρμογών και τις πιθανές χρήσεις του έργου τους. Άλλωστε, κατά τα κυρίαρχα θετικιστικά-τεχνοκρατικά πρότυπα του αντικειμενισμού, ο επιστήμονας οφείλει να είναι κοινωνικά, ιδεολογικά, αξιολογικά κ.ο.κ. ουδέτερος και αμερόληπτος…Εάν μάλιστα προσθέσουμε και το μεταμοντέρνο πάθος για «αποδόμηση», η ίδια η αρχή της ανιδιοτελούς αναζήτησης της αλήθειας δεν έχει πλέον θέση στο πανεπιστήμιο. Αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχουν και τα τρέχοντα ιδεολογήματα που επενδύουν παρόμοια εγχειρήματα με πατριωτικό φωτοστέφανο: λόγοι «εθνικού συμφέροντος», «εθνική ασφάλεια», «στρατιωτική υπεροχή εν ονόματι της ειρήνης», «κομμουνιστικός κίνδυνος», «αυτοκρατορία του κακού», «διεθνής τρομοκρατία», κ.ο.κ.

Ο γαλουχημένος σε αυτό το πνεύμα επιστήμονας, ελίσσεται με περισσή ευελιξία σε διοικητικά κ.λπ. όργανα και διαδρόμους της εξουσίας. Οι έρευνες που αφορούν τις ροές στελεχιακού δυναμικού μεταξύ πανεπιστημίων (με πρωτοπόρο το Μ.Ι.Τ. κ.ά.), αμυντικής βιομηχανίας και Υπουργείου Άμυνας και τη θεσμικά αναπαραγόμενη διαπλοκή αυτού του κυκλώματος, είναι εντυπωσιακές.

Τέτοιου τύπου επιστήμονας δεν θα διστάσει να συμμετάσχει και στα πλέον απίθανα προγράμματα, όπως εκείνο που περιελάμβανε την έρευνα της σύνθεσης του αίματος διαφόρων πληθυσμών του πλανήτη, για τον εντοπισμό των δυνατοτήτων επιλεκτικής προσβολής ολόκληρων λαών με βακτηριολογικά όπλα. Το ήθος του δεν τον εμποδίζει να λειτουργεί ως σύμβουλος του Πενταγώνου κατά τον πόλεμο στο Βιετνάμ, όπως ο διαπρεπής φυσικός Gell-Mann.

Έχει προκαλέσει μεγάλη εντύπωση ο «ακαδημαϊκός» κυνισμός του Φέρμι, ενός από τους σημαντικούς συντελεστές της ατομικής βόμβας, ο οποίος, απαντώντας στους ενδοιασμούς που εξέφραζαν συνάδελφοί του μετά την έκρηξη και τις επιπτώσεις της στην Ιαπωνία, αναφώνησε: «Ναι, αλλά τι ωραίο πείραμα!». Ωστόσο, ευτυχώς για την ανθρωπότητα, υπάρχουν και επιστήμονες άλλου τύπου, με αξιοπρέπεια, συνείδηση και μαχητική στάση ζωής (βλ. π.χ. Διακήρυξη του Pugwash, Τουπαδάκης Α.).

Η πολεμική δυνατότητα μαζικής αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας συνιστά αντεστραμμένη (αρνητική) μορφή των υφιστάμενων και μελλοντικών δημιουργικών δυνάμεων της ανθρωπότητας. Η μετάβαση της ανθρωπότητας σε άλλου τύπου ανάπτυξη, στην ενοποιημένη αταξική κοινωνία, δεν είναι μία από τις πιθανές επιλογές του μέλλοντος, αλλά η μοναδική εναλλακτική λύση για την ίδια την ύπαρξη και ανάπτυξή της. Η μετάβαση αυτή θα άρει διαλεκτικά τη συσσωρευμένη χειραγωγική και καταστροφική δύναμη και θα την μεταστρέψει σε δημιουργική δύναμη ολόπλευρης χειραφετικής πολιτισμικής δραστηριότητας.

Η εμπλοκή ερευνητών (και του Πολυτεχνείου Κρήτης) σε τέτοιου είδους δραστηριότητες, θα πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά, σε μια εποχή που η επιχειρούμενη από τις αρχές αντιμεταρρύθμιση στο Πανεπιστήμιο δημιουργεί φυτώρια αντιεπιστημονικών και αντιανθρωπιστικών πρακτικών.

Εδώ εγείρονται ζητήματα ηθικής τάξεως, επιστημονικής δεοντολογίας, αλλά και θεσμικού χαρακτήρα. Ο σύλλογος Μελών Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, οι σύλλογοι εργαζομένων, φοιτητών αλλά και τα συλλογικά όργανα Διοίκησης του Ιδρύματος οφείλουν να αναδείξουν με υπευθυνότητα το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις και να λάβουν μέτρα. Η συμμετοχή Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού σε παρόμοια προγράμματα συνιστά κατάφορη παραβίαση των αρχών επιστημονικής δεοντολογίας και του Καταστατικού του συλλόγου μας. Η αδιαφάνεια που καλύπτει αυτές τις δραστηριότητες, εγείρει μείζον θεσμικό-διοικητικό ζήτημα δημοσίου ελέγχου, πανεπιστημιακού ασύλου και αυτοδιοίκησης. Ποιοι είναι αυτοί που αποφασίζουν εν κρυπτώ και παραβύστω την προώθηση παρόμοιων προγραμμάτων, υπό ποίους όρους, και υπό τη ευθύνη ποίου θεσμικού οργάνου; Επιτρέπεται να μαθαίνουμε για όλα αυτά εκ των υστέρων από τον τύπο, λόγω της όποιας οίησης κάποιου εμπλεκόμενου επιχειρηματία; Οι υπεύθυνοι αυτών των χειρισμών, οφείλουν να λογοδοτήσουν στα αρμόδια όργανα και δημόσια. Οφείλουμε να διεκδικήσουμε θεσμικά πλήρη διαφάνεια και έλεγχο επί όλων των ερευνητικών προγραμμάτων και των οικονομικών τους.

Η επιστήμη, η τεχνολογία και το Πανεπιστήμιο δεν μπορούν να λειτουργούν ως θεσμοί υπεράνω κριτικής και κοινωνικού ελέγχου, χωρίς σαφή προσδιορισμό των ορίων και των όρων ανάπτυξής τους, διότι κατ’ αυτό τον τρόπο, από καθολικές δημιουργικές δυνάμεις της ανθρωπότητας, μετατρέπονται σε δυνάμεις διαφθοράς και καταστροφής.

Η όποια σιωπή και συγκάλυψη, συνιστά συνενοχή στο ανοσιούργημα.

* O Δημήτρης Πατέλης είναι επίκουρος καθηγητής, ταμίας του Συλλόγου Μελών Διδακτικού και Επιστημονικού Προσωπικού του Πολυτεχνείου Κρήτης